Son yarım əsrdə dünya siyasi arenasında mühüm dəyişikliklər baş vermiş, bir sıra dövlətlər süqut etmiş və yeni dövlət quruluşları meydana çıxmışdır. Qlobal və regional güc balansının dəyişməsi, ideoloji toqquşmalar, daxili siyasi qeyri-sabitlik və iqtisadi problemlər bu prosesin əsas səbəbləri olmuşdur. AzPost xəbər verir ki, bu məqalədə son 50 ildə süqut etmiş bir neçə mühüm dövlət nümunəsi üzərində dayanacağıq.
Ən diqqətəlayiq nümunələrdən biri Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqıdır (SSRİ). 1991-ci ildə rəsmi olaraq dağılmış SSRİ, 15 müstəqil respublikanın yaranması ilə nəticələndi. Bu dağılma yalnız postsovet məkanında deyil, bütün dünyada siyasi, iqtisadi və hərbi balansda dərin dəyişikliklərə səbəb oldu. Sovet İttifaqının süqutunun əsas səbəbləri sırasında iqtisadi geriləmə, siyasi islahatların (məsələn, Qorbaçovun perestroyka və qlasnost siyasətləri), milli hərəkatların güclənməsi və kommunist ideologiyasına inamın sarsılması göstərilə bilər.
Digər mühüm nümunə isə Yuqoslaviya Federativ Sosialist Respublikasıdır. 1990-cı illərdə baş verən qanlı müharibələr və etnik qarşıdurmalar nəticəsində Yuqoslaviya altı ayrıca dövlətə parçalandı: Serbiya, Xorvatiya, Bosniya və Herseqovina, Sloveniya, Şimali Makedoniya və Monteneqro. Daha sonra isə 2008-ci ildə Kosovo Serbiyadan birtərəfli müstəqilliyini elan etdi. Bu proseslər Balkanlarda uzunmüddətli siyasi gərginlik və humanitar böhranlar yaratdı.
Eyni zamanda, Çexoslovakiya da 1993-cü ildə sülh yolu ilə iki ayrı dövlətə – Çexiya və Slovakiyaya bölündü. Bu ayrılıq “məxməri ayrılıq” adlanır və digər süqut hadisələrindən fərqli olaraq, zorakılıqsız və qarşılıqlı razılaşma ilə baş tutdu.
Maraqlı digər nümunələr sırasında Cənubi Yəmən, Şərqi Almaniya, Efiopiya İmperiyası və Sikkim Krallığı kimi dövlətlər də var. Hər biri fərqli səbəblərlə tarix səhnəsindən çəkilmiş və yeni idarəetmə formaları altında birləşmiş və ya digər dövlətlərə qatılmışdır.
Nəticə etibarilə, son 50 ildə bir çox dövlətin süqutu yalnız xəritə üzərindəki dəyişikliklərlə məhdudlaşmayıb, həm də milyonlarla insanın taleyinə təsir göstərmişdir. Bu hadisələr bizə bir daha göstərir ki, dövlətlərin sabitliyi yalnız hərbi güc və iqtisadi imkanlarla deyil, həm də sosial ədalət, milli həmrəylik və demokratik idarəetmə prinsiplərinə bağlıdır.
