Azərbaycanda bank kreditləri ilə bağlı ən çox sual doğuran məsələlərdən biri borcalanın iş yerini itirməsi zamanı kredit öhdəliklərinin taleyidir.
AzPost xəbər verir ki, son dövrlər bir çox vətəndaş banklardan həm nağd kredit, həm də yüksək limitli kredit kartı götürdükdən sonra maliyyə çətinliyi ilə üzləşir və borcun “dondurulması” məsələsinin real olub-olmadığını araşdırır.
Mövcud qanunvericiliyə görə, kredit müqaviləsi borcalanın iş statusundan asılı olmayaraq hüquqi qüvvədə qalır. Yəni işdən çıxmaq, maaşın kəsilməsi və ya gəlirin azalması avtomatik olaraq kreditin ləğvi və ya dondurulması demək deyil. Bankla bağlanmış müqavilə əsas hüquqi sənəd hesab olunur və borcun qaytarılması öhdəliyi qüvvədə saxlanılır.
Banklar bəzən “kreditin restrukturizasiyası”, “ödəniş tətili” və ya “müvəqqəti güzəşt” təklif edə bilərlər. Bu isə yalnız bankın daxili qərarı əsasında mümkündür və borcalanın müraciəti, gəlir vəziyyəti və əvvəlki ödəniş intizamı nəzərə alınmaqla qiymətləndirilir. Qanunvericilikdə bankın borcu məcburi şəkildə dondurması ilə bağlı öhdəlik yoxdur.
Kredit kartları isə ayrıca risk daşıyan maliyyə alətidir. Kart limiti faktiki olaraq istifadə edildiyi andan kredit borcu hesab olunur və faizlər gündəlik və ya aylıq əsasda hesablanır. Nağd kreditlə kredit kartı hüquqi baxımdan fərqli məhsullar olsa da, borcalan üçün ümumi borc yükü formalaşdırır və bank tərəfindən birlikdə qiymətləndirilir.
Zaminin olmaması bankın hüquqlarını məhdudlaşdırmır. Zamin yalnız bank üçün əlavə təminat vasitəsidir. Əgər zamin yoxdursa, bank borcun tutulması üçün birbaşa borcalana qarşı hüquqi prosedurlara başlaya bilər. Bu prosedurlar ilkin mərhələdə telefon zəngləri, rəsmi bildirişlər və xəbərdarlıqlarla başlayır.
Ödənişlər uzun müddət gecikərsə, bank borcu məhkəmə qaydasında tələb edə bilər. Məhkəmə qərarı çıxarıldıqdan sonra iş icra məmurlarına ötürülür və bu mərhələdə borcalanın bank hesablarına həbs qoyula, gələcək əməkhaqqının müəyyən hissəsi tutulmağa başlana və ölkədən çıxışla bağlı məhdudiyyət tətbiq edilə bilər.
Qanunvericilik borcalana borcdan yayınmaq imkanı yaratmır, lakin danışıqlar yolu ilə borcun daha uyğun şərtlərlə ödənməsi mümkündür. Mütəxəssislər tövsiyə edir ki, işsiz qalan borcalan dərhal bankla yazılı şəkildə əlaqə saxlasın, vəziyyətini rəsmi formada bildirsin və restrukturizasiya üçün müraciət etsin.
Eyni zamanda, borcalan bankın təqdim etdiyi bütün sənədləri diqqətlə oxumalı, faizlərin, cərimələrin və gecikmə ödənişlərinin necə hesablandığını dəqiqləşdirməlidir. Hüquqi məsləhət almaq və müqavilə şərtlərini peşəkarla təhlil etmək də tövsiyə olunur.
Nəticə etibarilə, kredit və kredit kartı borcları işdən çıxmaqla avtomatik olaraq silinmir və ya dondurulmur. Ən doğru addım problemi gizlətmək deyil, bankla açıq və rəsmi şəkildə dialoq qurmaq, mümkün güzəştlərdən yararlanmaq və borcu idarəolunan hala salmaqdır.
