Azərbaycanın əməkdar artisti, tanınmış bəstəkar, Bakı Musiqi Akademiyasının dosenti Vüqar Camalzadə “Lazımsız musiqi” anlayışını tənqidi və elmi-bədii üslubda təhlil edən bir esse yazıb.
AzPost yazını təqdim edir:
…Musiqi insan ruhunun dili, dövrləri birləşdirən səs körpüsüdür. Lakin zaman-zaman bu körpü üzərində tələsik inşa edilmiş, dəyərdən uzaq, yalnız səthi effektlərə xidmət edən musiqi nümunələri də peyda olur. Bu cür əsərlər cəmiyyətdə tez-tez “lazımsız musiqi” kimi adlandırılır.
Bəs bu anlayışın arxasında nə dayanır?
“Lazımsız” nə deməkdir?
“Lazımsız” — yəni estetik, mənəvi və ya intellektual qatqısı olmayan, müəyyən bir məqsəd daşısa da, dəyər yaratmayan məhsul. Musiqidə bu, çox vaxt aşağıdakı meyarlarla müəyyənləşir:
• Təkrarlanan, bəsit harmoniyalar
• Yararsız və ya bayağı mətnlər
• Təhrif olunmuş vokal və ya elektron səslə manipulyasiya
• İctimai-etik məsuliyyətdən uzaqlaşma
• Yalnız kommersiya məqsədi daşıması
Cəmiyyətin tələbi, yoxsa təklifi?
Bir çox tədqiqatçılar bu cür musiqinin yaranmasında həm istehsalçıların (prodüserlər, musiqiçilər), həm də istehlakçıların (dinləyicilərin) rolu olduğunu vurğulayır. Sual yaranır: lazımsız musiqi təlabatdan yaranır, yoxsa süni tələbat yaradılır?
Məsələn, populyar platformalarda trendlərə düşmək üçün hazırlanan musiqilər çox vaxt qısaömürlü olur. Onlar dərinlik yox, ani reaksiya, klik, paylaşım axtarır. Bu isə musiqini sənətdən çox məhsula çevirir.
Nəyə görə bu musiqilər populyardır?
• Sadəlik və asan qəbul olunması
• Ritmik cazibədarlıq və təkrarlanma ilə yadda qalma
• Məhdud musiqi savadı olan kütləyə yönəliklik
• Sosial şəbəkələrin trend yaratma gücü
Bu musiqiləri “lazımsız” adlandırmaq bir qədər mübahisəlidir, çünki zövqlər fərqli ola bilər. Lakin hər bir cəmiyyətin estetik təfəkkürünü və musiqi mədəniyyətini formalaşdırmaqda sənətin keyfiyyəti müstəsna rol oynayır.
Alternativi nədir?
Əsl musiqi — yəni daxili dünyaya toxunan, düşüncəyə səbəb olan, peşəkar şəkildə ərsəyə gəlmiş sənət nümunələri — zamanın süzgəcindən keçərək qalıcı olur. Bu baxımdan, “lazımsız musiqi” anlayışı həm də bir çağırışdır:
— Musiqiyə istehlakçı yox, yaradıcı münasibət bəsləmək çağırışı.
— Musiqidə keyfiyyətli zövq formalaşdırmaq üçün maariflənmə çağırışı.
