Rəqəmsal dövr insanlıq tarixində bəlkə də ən sürətli və radikal dəyişiklikləri gətirdi. Bir vaxtlar uzaq xəyal sayılan ideyalar – bir toxunuşla dünyaya çıxış, süni intellektlə ünsiyyət, evdən iş – bu gün həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Amma sual açıq qalır: texnologiya bizi azad edir, yoxsa daha dərin bir asılılıq vəziyyətinə salır?
Əlbəttə, texnologiyanın imkanları danılmazdır. O, sərhədləri aradan qaldırıb, ünsiyyət və bilik paylaşımını demokratikləşdirib. Evdən çıxmadan dünya universitetlərində təhsil almaq, istənilən ölkədən müştəri tapmaq, hətta tək başına bir brend qurmaq mümkündür. Bu baxımdan texnologiya insanı fiziki və sosial məhdudiyyətlərdən xilas edir. Amma bu azadlığın arxasında görünməz zəncirlər gizlənə bilər.
Çünki texnologiya sadəcə bir vasitə deyil – o həm də vərdiş formalaşdıran, diqqətə nəzarət edən, hətta emosional reaksiyalarımızı yönəldən bir mexanizmdir. Sosial media algoritmləri insanın davranışını formalaşdırır, dopamin ifrazı ilə asılılıq yaradır. Bir çox insan artıq texnologiyanın verdiyi azadlıqdan yox, onun yaratdığı rəqəmsal təzyiqdən və daimi “onlayn” qalmaq məcburiyyətindən əziyyət çəkir.
Texnologiya ilə azadlıq arasındakı xətt gün keçdikcə daha da bulanıqlaşır. Özümüzü “güc”lü hiss etsək də, smartfonun bildirişi gəlmədən özümüzü narahat hiss edirik. İş bitəndə belə elektron poçt yoxlamaq, sosial mediaya göz gəzdirmək artıq refleks halını alıb. Bu isə artıq avtomatik davranış modelidir, azad seçim deyil.
Deməli, texnologiya nə bizi tam azad edir, nə də tam əsir alır – o, necə istifadə olunduğuna bağlı olaraq hər iki rola girə bilər. Açar isə insanın özündədir: texnologiyanı idarə edən olmaq, yoxsa onun idarəsində yaşamaq.
