Azərbaycanın ali təhsil sistemi uzun illərdir ki, əmək bazarının tələbləri ilə uyğunlaşmaqda çətinlik çəkir. AzPost bildirir ki, bu uyğunsuzluq nəticəsində universitet məzunlarının böyük bir qismi ixtisaslarına uyğun iş tapa bilmir və ya tamamilə fərqli sahələrdə çalışmaq məcburiyyətində qalır. Bəs səbəb nədir? Universitetlər tələbəyə nə öyrədir, amma iş bazarı onlardan nə tələb edir?
Bir çox universitet hələ də köhnə proqramlarla, nəzəriyyə ağırlıqlı tədris sistemi ilə fəaliyyət göstərir. Halbuki əmək bazarı praktik biliklərə, çevik düşüncəyə, rəqəmsal bacarıqlara və komanda işinə üstünlük verir. Tələbələr çox zaman universitet partasında oxuduqları bilikləri real iş mühitində tətbiq edə bilmirlər. Xüsusilə texnologiya, maliyyə və idarəetmə sahələrində bu uçurum daha qabarıq hiss olunur.
İşəgötürənlər şikayət edirlər ki, yeni məzunlar analitik düşüncə, təqdimat bacarığı və peşəkar yazışma kimi əsas bacarıqlardan məhrumdur. Bu boşluqları aradan qaldırmaq üçün şirkətlər əlavə təlimlərə və uzunmüddətli uyğunlaşdırma proseslərinə ehtiyac duyurlar. Bu isə həm zaman, həm də resurs itkisi deməkdir. Digər tərəfdən, universitetlər də tez-tez iş bazarının dəyişkən dinamikasını izləməkdə gecikir. Təhsil proqramlarının yenilənməsi, yeni texnologiyaların tədrisə inteqrasiyası, iş dünyası ilə əməkdaşlıq mexanizmləri çox zəifdir.
Tələbələrin özləri də bəzən passiv qalır. İxtisaslarını yalnız diplom üçün seçənlər, şəxsi maraq və qabiliyyətlərini nəzərə almayanlar sonradan peşəkar mühitə uyğunlaşmaqda çətinlik çəkirlər. Halbuki əmək bazarında uğur qazanmaq üçün yalnız bilik deyil, eyni zamanda motivasiya, yaradıcılıq və öyrənməyə açıqlıq tələb olunur. Bunun üçün universitet dövründə könüllü fəaliyyətlər, layihələr, təcrübə proqramları, onlayn kurslar və fərdi inkişaf yolları vacibdir.
Təhsil sahəsində fəaliyyət göstərən mütəxəssislər isə çıxış yolunu universitet və iş dünyası arasında körpülərin gücləndirilməsində görür. İnkişaf etmiş ölkələrdə bu modellər artıq formalaşıb – təhsil müəssisələri real sektorla əməkdaşlıq edir, kurrikulumlar biznesin ehtiyaclarına uyğun tənzimlənir, təcrübə proqramları məcburi mərhələyə çevrilir. Azərbaycanda da bu istiqamətdə ilk addımlar atılsa da, sistemli yanaşma hələ formalaşmayıb.
Nəticə etibarilə, əmək bazarında bacarıq böhranı təkcə universitetlərin problemi deyil, bu həm də iqtisadiyyatın insan kapitalına itkisidir. Bu boşluq aradan qaldırılmasa, ixtisaslı işçi çatışmazlığı davam edəcək, gənclərin potensialı reallaşmayacaq. Təhsilin məqsədi sadəcə diplom vermək deyil, real dünyaya hazır insan yetişdirməkdir. O dünya isə artıq çox dəyişib.
